Met de jaarlijkse Week van de Betrouwbare Informatie wil de InclusieAmbassade een warm pleidooi houden voor correcte, genuanceerde, positieve en vooral betrouwbare informatie over handicap. In de eerste weken van het najaar 2021 peilde de InclusieAmbassade naar de mening van de Vlamingen over handicap via een online formulier met 10 stellingen over handicap. Bij elke stelling konden mensen aangeven of ze die juist of fout vonden.
Hieronder kan je een overzicht van de resultaten van alle stellingen vinden.
Dit is een overzicht van alle 10 stellingen, de resultaten en de antwoorden met duiding van InclusieAmbassade.
Stelling 1: Kinderen met een handicap zitten het best op hun plaats in buitengewoon onderwijs.
Antwoord InclusieAmbassade: FOUT.
Dit is niet zo voor elk kind met een handicap. Sommige ouders van een kind met een handicap kiezen voor buitengewoon onderwijs, maar andere ouders kiezen zeer bewust voor het regulier onderwijs voor hun kind. Wanneer ouders ervoor kiezen om hun kind met een handicap gewoon onderwijs te laten volgen, moet die keuze gerespecteerd worden. Kiezen voor inclusief onderwijs doen ouders vanuit de visie dat kinderen met een handicap het recht hebben om samen met andere kinderen onderwijs te volgen. Diversiteit in de klas weerspiegelt diversiteit in de samenleving. De ondersteuningsnoden van ieder uniek kind zijn bij voorkeur het uitgangspunt voor de keuze van een school: Wat heeft dit kind, met deze specifieke onderwijsbehoefte, uit deze (gezins)context op dit moment nodig om zoveel mogelijk kansen te krijgen? Wij vinden het belangrijk dat leerlingen en hun ouders de kans krijgen om eigen keuzes te maken en als volwaardige partners betrokken worden bij de organisatie van de nodige ondersteuning op school. En dat er ook in het gewone onderwijs voldoende expertise en middelen zijn om leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte de nodige ondersteuning te bieden
Vlaanderen engageerde zich al vele jaren geleden om werk te maken van meer ‘inclusie’ van personen met een handicap in de samenleving, ook in het onderwijs. Deze intentie werd in 2008 vastgelegd in het decreet over het Vlaamse gelijke kansen- en gelijke behandelingsbeleid. Het recht van leerlingen met een handicap om naar een gewone school te gaan is ook vastgelegd in het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Dit Verdrag legt uit wat het recht op onderwijs betekent voor kinderen met een handicap. Artikel 24 van dit verdrag stelt uitdrukkelijk dat ‘personen met een handicap toegang hebben tot inclusief, hoogwaardig en gratis basisonderwijs tot voortgezet onderwijs en wel op basis van gelijkheid met anderen in de gemeenschap waarin ze leven …’ Reeds in 2009 engageerde Vlaanderen zich om het VN-verdrag voor gelijke kansen voor personen met een handicap ook effectief in de praktijk te brengen.
Met goede intentie alleen geraken we er niet. Na langdurige onderhandelingen ging op 1 september 2015 uiteindelijk het M-decreet van kracht. Van bij de start stootte dit decreet op weerstanden. Bij de start van de huidige Vlaamse regering in 2019 verklaarde onze minister van onderwijs dat hij het M-decreet zou afschaffen. Op dit moment wordt er werk gemaakt van een decreet Leersteun, dat het M-decreet moet vervangen. Voor ons is het klaar en duidelijk: investeren in een kwaliteitsvol inclusief onderwijssysteem, is investeren in een inclusieve samenleving!
Stelling 2: ADHD zit in de familie.
Antwoord InclusieAmbassade: JUIST
Erfelijkheid speelt een grote rol bij ADHD. Het zit dus dikwijls echt ‘in de familie’. Dat heeft het voordeel dat je misschien beter begrijpt wat het betekent ADHD te hebben. Maar ook het nadeel dat meerdere gezinsleden met dezelfde problemen te kampen hebben. Ook andere stoornissen zoals dyslexie, agressieregulatieproblemen, middelenmisbruik en autismespectrumstoornis zitten dikwijls mee in die families of zijn niet ver uit de buurt. Daardoor kan het er in die gezinnen soms best pittig aan toe gaan. De context goed in kaart brengen, zelfkennis en inzicht, zijn daarom heel belangrijk om de draagkracht van het gezin en de familie maximaal te ondersteunen.
Stelling 3: Slecht onderhouden voetpaden maken van ouderdom een handicap.
Antwoord InclusieAmbassade: JUIST.
Een handicap is geen kenmerk van de persoon, maar het gevolg van de mogelijkheden en beperkingen van een persoon in combinatie met een bepaalde omgeving of context. Iedereen kan dus een handicap hebben, niet alleen mensen van wie men doorgaans denkt dat ze een handicap hebben, zoals mensen die blind zijn, mensen met een verlamming aan de onderste ledematen of mensen met een verstandelijke beperking. Wanneer we ouder worden, dan worden we wat minder mobiel en wat minder stabiel en daardoor wordt het zich verplaatsen wat moeilijker. Wanneer de omgeving aangepast is aan minder mobiele en minder stabiele mensen, bijvoorbeeld met goed aangelegde en onderhouden voetpaden, dan is dat geen probleem. Maar bij slecht onderhouden voetpaden kunnen oudere mensen erg beperkt worden in hun verplaatsing en dan hebben ze een handicap die ze niet zouden hebben bij goed begaanbare voetpaden zonder obstakels en (letterlijk) valkuilen.
Stelling 4: Mensen met autisme kunnen zich niet inleven.
Antwoord InclusieAmbassade: FOUT.
Weten wat andere mensen denken, voelen, willen en verwachten is inderdaad niet gemakkelijk voor mensen met autisme. Maar dat betekent niet dat ze zich niet kunnen inleven. Wat voor mensen met autisme lastig is, is het afleiden vanuit de context van wat anderen denken en voelen. Gelaatsuitdrukkingen en alle andere aanwijzingen voor hoe iemand zich voelt, zijn per definitie dubbelzinnig. Een traan kan wijzen op verdriet, maar ook het gevolg zijn van een intense lachbui of gewoon een verkoudheid. Uit de context wordt duidelijk wat de traan betekent. Een autistisch brein heeft moeite om die context te lezen en te gebruiken. En daardoor is de binnenkant van andere mensen voor mensen met autisme soms een mysterie. Maar eens duidelijk wordt wat de ander voelt of denkt, dan zijn mensen met autisme net zo invoelend als alle andere mensen.
Stelling 5: Meerderjarige mensen met een ernstige verstandelijke handicap zijn niet bekwaam om zelf beslissingen te nemen over hun persoon, geld en goederen.
Antwoord InclusieAmbassade: FOUT.
Dit is een misverstand. Net als iedereen wordt ook een persoon met een ernstige verstandelijke handicap op zijn 18de ‘burgerrechtelijk handelingsbekwaam’, met alle rechten en plichten van dien. En en dus bekwaam om zelf beslissingen te nemen over zijn persoon en zijn geld en goederen. Dit geldt voor iedereen, dus ook voor personen met bijv. een verstandelijke handicap of voor mensen die psychisch ziek of dement worden of in coma geraken. Men is ‘handelingsbekwaam’ tot iemand, de wet heeft het over ‘elke belanghebbende partij’, het initiatief neemt om een bewindvoering aan te vragen. Een bewindvoering is een maatregel waarbij een vrederechter een beslissing ‘op maat’ van de persoon neemt en zich uitdrukkelijk uitspreekt over de handelingen waarvoor de persoon onbekwaam geacht wordt. Over de handelingen waarover de vrederechter zich niet uitspreekt, blijft de persoon bekwaam. Wie onder bewind geplaatst wordt, verliest in min of meerdere mate een aantal rechten. Tegelijkertijd biedt een bewindvoering een aantal mensen net een duidelijk kader en de nodige veiligheid om hun vleugels uit te slaan en in deze complexe samenleving zo zelfstandig mogelijk te kunnen functioneren. Maar voor al staan mensen met een handicap onder bewind: het gaat om ‘beschermen’, niet om ‘beknotten’. Iedereen die onder bewind staat moet, volgens zijn/haar mogelijkheden, gehoord en betrokken worden.
Over de wet bewindvoering, de achterliggende visie, de procedure met bijhorende formulieren, de verplichtingen van de bewindvoerder, enz. vind je meer informatie op www.gezinenhandicap.be of kun je je informeren tijdens de infomomenten die Gezin en Handicap hierover organiseert.
Stelling 6: Een paralympiër is een volwaardig atleet.
Antwoord InclusieAmbassade: JUIST
Paralympiërs zijn volwaardige atleten: ze beoefenen topsport. De paralympische spelen staan naast de Olympische spelen (para = ernaast) en brengt topsporters uit 6 verschillende groepen van handicaps samen om met elkaar te wedijveren. De prestaties die deze atleten neerzetten zijn van topniveau en doen niet onder voor de prestaties die atleten zonder een beperking laten zien op de Olympische spelen. De Paralympics werden voor het eerst gehouden in Rome in 1960 en omvatten nu 20 zomersporten en 6 wintersporten. De Paralympics zijn te onderscheiden van de Special Olympics. Die worden georganiseerd voor mensen met een verstandelijke beperking en het motto daar is: ‘meedoen is belangrijker dan winnen’.
Stelling 7: Bij mensen met een handicap is er veel minder ruimte om hun seksuele geaardheid te verkennen.
Antwoord InclusieAmbassade: JUIST
Er heersen in onze maatschappij zeker een aantal taboes rond het thema ‘seksuele geaardheid’. Ook in de pers en via de sociale media worden daarover standpunten ingenomen die niet eenduidig zijn. Voor mensen met een handicap die nuttige informatie op dit terrein willen verkrijgen ligt de lat nog hoger en is het niet vanzelfsprekend dat ze de juiste informatie aangereikt krijgen. Bovendien ondervinden ze in hun ‘gecontroleerde’ omgeving ook hindernissen die het hen niet gemakkelijk maken hun seksuele geaardheid op een veilige manier te exploreren.
Stelling 8: Iedereen is een beetje autistisch.
Antwoord InclusieAmbassade: FOUT
We hebben allemaal wel eens weerstand tegen veranderingen. Elk van ons ondervindt wel eens moeilijkheden in het contact of de communicatie met anderen. Wie is soms niet eens overprikkeld? En sommige mensen gaan heel ver in hun interesses of passie. Daarom zijn we niet allemaal een beetje autistisch.
Wat mensen met autisme onderscheidt van mensen zonder autisme is niet zozeer hun gedrag en hun reactie op de omgeving, maar de wijze waarop ze waarnemen en denken. Er is geen enkel gedrag dat typisch autistisch is en alle gedrag dat we bij mensen met autisme zien, kunnen we ook zien bij mensen zonder autisme. Iedereen kan dus wel eens ‘autistisch reageren’ of een bepaald gedrag vertonen dat kenmerkend is voor autisme, maar dat betekent nog niet dat men dan ook een (heel) lichte vorm van autisme heeft. Net zoals we allemaal wel eens iets niet begrijpen, maar dat maakt ons nog niet een beetje verstandelijk beperkt.
Stelling 9: Als mensen met een migratie-achtergrond hulp nodig hebben bij de zorg voor hun kind met een handicap hebben ze maar te vragen en krijgen ze die spontaan, terwijl mensen van hier het zelf moeten uitzoeken.
Antwoord InclusieAmbassade: FOUT
Mensen met een migratie-achtergrond ondervinden in werkelijkheid vaak veel problemen bij het zoeken naar de wegen naar de meest gepaste hulp voor hun kind met een beperking. Ze stuiten hierbij zeer vaak op bijkomende obstakels die met taal en cultuur te maken hebben. Op deze vlakken kunnen ze inderdaad beroep doen op een aantal faciliteiten die die diversiteit ondersteunen, maar dan moeten ze die ook nog vinden. Er is echter geen wettelijke regelgeving die hen of hun kinderen meer rechten zouden toekennen in de zorgverstrekking.
Stelling 10: Out of the box – denken is een talent van veel mensen met ADHD of autisme.
Antwoord InclusieAmbassade: JUIST
Mensen met ADHD of autisme hebben een atypisch werkend brein. Niet beter of slechter, maar wel anders. Die andere manier van denken komt met een aantal beperkingen, maar kan – dat leert de praktijk - ook een absolute meerwaarde betekenen. Daarom pleiten we voor meer aandacht voor neurodiversiteit in werk-, school- en andere situaties. We houden een pleidooi om niet te spreken over afwijkingen of stoornissen maar over breinopportuniteiten. Het is voor iedereen een uitdaging te leren leven met de eigen neurologische outfit – het breinpaspoort – en die van de mensen rondom. Denk vanuit talenten van mensen met een handicap en vertrek altijd vanuit een groeimindset.