In juli 2022 stuurde InclusieAmbassade een enquête uit naar 300 burgemeesters en de algemeen directeurs, alsook een brief per post met de vraag om dit te agenderen op het college. Deze kregen tot en met eind september 2022 de tijd om de enquête in te vullen.
Een uitgebreide publicatie van onze bevindingen vind je via deze link.
Wie vulde de bevraging in?
Hoe stuurden we uit?
We stuurden een enquête uit via mail naar 300 burgemeesters en algemeen directeurs, alsook een brief per post met de vraag om dit te agenderen op het college. De bevraging was in te vullen tussen 7 juli en 30 september 2022.
Wie vulde in?
98 lokale besturen vulden de bevraging digitaal in. 2 lokale besturen vulden een pdf-versie en in stuurde deze per mail op, 3 lokale besturen stuurden hun toegankelijkheidsbeleid door zonder de bevraging in te vullen. De bevraging werd volgens de normaalverdeling gelijkaardig ingevuld door de verschillende provincies in Vlaanderen, dus zo’n 25 – 30% van de lokale besturen per provincie vulde de bevraging in. De bevraging werd ingevuld door steden en gemeenten van verschillende grootorde, om te bekijken wat mogelijk is afhankelijk van het inwonersaantal.
Beschrijving van de afbeelding:
101 van de 300 gemeenten vulden onze enquête in. In provincie Antwerpen vulde 43% van de steden en gemeenten de enquête in, in Limburg 33%, in Oost-Vlaanderen 23%, in Vlaams-Brabant 34% en in West-Vlaanderen 31%. In totaal vulde 33% van alle Vlaamse steden en gemeenten onze enquête in. De bevraging werd ingevuld door steden en gemeenten van verschillende grootorde qua inwonersaantal. Je ziet een kaartje van Vlaanderen waar elke gemeente of stad een kleur krijgt naar gelang het aantal inwoners. Geel is minder dan 15.000 inwoners, oranje is tussen de 15.000 en 20.000 inwoners en rood is meer dan 20.000 inwoners. Op de kaart krijgen de gemeenten en steden die de enquête invulden, een witte bol. Zo zie je dat zowel kleine, middelgrote als grote steden en gemeenten de enquête invulden.
Visie op inclusie?
Meerjarenplan
4/10 respondenten geeft aan inclusie niet mee op te nemen in het meerjarenplan.
Beleidsdomeinen
De helft (48) van de lokale besturen gaf aan ‘inclusie’ in het domein van vrije tijd opgenomen te hebben en op de tweede plaats dienstverlening van het gemeentebestuur.
Beschrijving van de afbeelding:
De titel is ‘beleidsdomeinen waarin inclusie werd opgenomen’. 48 lokale besturen geven aan inclusie op te nemen binnen beleidsdomein ‘vrije tijd’. 46 binnen beleidsdomein ‘dienstverlening gemeentebestuur’, 42 binnen ‘zorg en opvang’, 41 binnen ‘mobiliteit’, 39 binnen ‘algemeen bestuur, beleid en organisatie’, 38 binnen ‘wonen en ruimtelijke ordening’, 25 binnen ‘leren en onderwijs’, 15 binnen ‘ondernemen en werken’ en 9 lokale besturen geven aan inclusie op te nemen binnen beleidsdomein ‘natuur en milieubeheer’.
Budget
De meeste lokale besturen geven aan dat ze niet kunnen antwoorden op deze vraag omdat er geen apart budget voorzien is en de acties verspreid zitten over verschillende kosten/domeinen. Dat zien we ook in de vermelde bedragen. Slechts 31 respondenten vulden een bedrag in (of meerdere kleine bedragen vb. voor bib, speelpleinwerking etc.) en er zit een heel grote discrepantie tussen deze bedragen, gaande van 750 € naar 8.773.481 € (totaalbudget meerjarenplan 2020-2025).
Visietekst
74 respondenten geven aan géén visie ontwikkeld te hebben rond toegankelijkheid / inclusie.
Het merendeel van de gemeentes/steden die aangeven een toegankelijkheidsbeleid te hebben, geven aan dat je dit op de website kan vinden, waar meestal slechts deels het geval is. Bij steden/gemeenten die aangeven dat het toegankelijkheidsbeleid geïntegreerd is in het algemeen beleid, is dit meestal in het meerjarenplan, dat je kan vinden op de website. Dit is vaak redelijk gemakkelijk te vinden, maar bij sommigen is dit “verstopt” in een reeks gemeenteraadsbesluiten of archieven van verslagen van het college van burgemeester en schepenen.
Een minderheid geeft aan dat je dit kan opvragen op de gemeente of via een dienst (adviesraad).
Mooie voorbeelden van een toegankelijkheidsbeleid op de website zijn:
Beschrijving van de afbeelding:
Je ziet twee staafdiagrammen. In het linkse staafdiagram staat aangeduid dat 59 lokale besturen inclusie mee opnamen in hun meerjarenplan, in het rood staat aangeduid dat 42 lokale besturen inclusie niet mee opnamen in het meerjarenplan. 4/10 nemen dus inclusie niet mee op in hun meerjarenplan. Op het staafdiagram rechts lees je dat 3/4e van de lokale besturen geen visie heeft ontwikkeld over toegankelijkheid/inclusie. In het geel staan de 28 lokale besturen die een visietekst hebben, in het rood de 73 die er géén hebben.
Acties
We vroegen lokale besturen ook om 1 tot 3 realisaties inzake inclusie en integrale toegankelijkheid te noemen waar ze trots op zijn.
Meest voorkomende thema’s die worden vermeld (beschrijving afbeelding):
- Infrastructuur : 41 acties.
- Evenementen/projecten/activiteiten: 34 belevingsactiviteiten die inclusief zijn of in teken van inclusiviteit staan.
- Participatie: 17 besturen die aangeven met een adviesraad te werken.
- Organisatiestructuur bestuur /diensten: 15 in bestuur geïntegreerde diensten/personeelsleden die inclusief werken.
- Mobiliteit: 11 respondenten die aangeven acties te hebben rond inclusieve mobiliteit.
- Samenwerkingen: 10 besturen die aangeven samenwerkingsverbanden hebben in teken van inclusie.
- Communicatie: 6 respondenten die aangeven acties te nemen rond inclusieve communicatie.
Heel wat goede voorbeelden hebben we hier opgelijst
Opvolgen voortgang acties
Hoe worden de acties voor inclusie en integrale toegankelijkheid tussentijds afgetoetst bij de doelgroep/burgers?
- Via adviesraad: 27 lokale besturen gaven aan dit via de adviesra(a)d(en) te doen.
- Enkelen geven aan een specifieke raad voor mensen met een beperking te hebben, anderen doen dit enkel via de ouderenraad/seniorenraad.
- Enkelen geven aan een specifieke raad voor mensen met een beperking te hebben, anderen doen dit enkel via de ouderenraad/seniorenraad.
- Via andere kanalen:
- bevragingen
- creatieve projecten (wandelingen, ideëendoos/boom, via scholen, …)
- sociale media
- via het infoblad van de stad
Knelpunten
Lokale besturen die knelpunten in kaart brengen doen dit zo goed als allemaal via analyses, bevragingen, doorlichtingen. Een aantal werkten samen met Inter. Ook worden er adviesraden georganiseerd, klankbordgroepen en netwerken om knelpunten in kaart te brengen en aan te pakken. In diverse steden en gemeenten werden toegankelijkheidswandelingen georganiseerd om knelpunten in kaart te brengen.
Sommigen geven aan dat ze er nog aan moeten beginnen.
Uit deze analyse kwam naar boven dat heel veel steden en gemeenten volgens hun analyse al mooie inspanningen leveren om hun aanbod (infrastructuur, dienstverlening of communicatie) toegankelijk te maken.
De knelpunten die het meest vermeld worden, hebben te maken met aanpassingen naar mobiliteit een fysieke toegankelijkheid: bv heel wat stoepen werden opnieuw aangelegd, handelszaken bereikbaar gemaakt. Worden daarnaast ook vermeld:
- deelnemen aan ontmoeting en vrijetijd;
- aandacht voor armoedebeleid, laagdrempelige dienstverlening, vervoer en mobiliteit;
- digitale toegankelijkheid of E-inclusie;
- toegankelijke communicatie
Knelpunten bij het realiseren van actieplannen rond inclusie
Deze vraag wordt 5 keer niet beantwoord en 7 keer met ‘niet van toepassing’ of ‘geen’.
Hieronder volgt een overzicht van de knelpunten die wel werden doorgegeven, te beginnen met de vaakst vermelde.
Financieel: Opvallend is dat de meeste respondenten die deze vraag invulden dit aangeven als knelpunt (37 in totaal). Inhoudelijk varieert dit van een tekort aan middelen voor infrastructuur, middelen om extra personeel aan te werven en bijgevolg tijd om acties uit te rollen.
Personeel/organisatie: 25 respondenten geven aan dat dit een knelpunt is.
Gedeelde knelpunten:
- Attitude (“te weinig inclusiebril” of inclusiereflex nog niet aanwezig).
- Gebrek aan kennis en know how bij personeel.
- Hebben het vaak al heel druk (en door gebrek aan de inclusiereflex lijkt inclusief werken een extra opgave).
Proces-problemen:
- 7 respondenten geven als probleem aan ‘erfgoed’ en deze aanpassen naar een toegankelijke toepassing.
- 5 respondenten geven aan moeilijk intern te kunnen samenwerken bij het proces van stadsontwikkeling (afstemmen op elkaar) en ook extern (met lokale handelaars, aannemers,…).
- 18 respondenten geven aan de doelgroep moeilijk te bereiken
Werktijd
Schepen bevoegd voor inclusie?
51 lokale besturen geven aan een schepen te hebben die verantwoordelijk is voor inclusie/gelijke kansen/toegankelijkheid.
Is er een persoon tewerkgesteld op inclusie?
45 respondenten geven aan minstens 1 persoon in dienst te hebben die alle projecten coördineert die te maken hebben met toegankelijkheid of inclusie. Het is echter niet bevraagd hoeveel percentage van een VTE hiervoor is uitgetrokken
Interne werkgroep?
26 lokale besturen geven aan een werkgroep/taskforce te hebben rond inclusie en integrale toegankelijkheid.
Burgemeester of schepen met een beperking?
7 lokale besturen geven aan een burgemeester of schepen te hebben met een beperking.
Samenwerken
Organisaties of instanties waarmee kan worden samengewerkt
70 lokale besturen geven zegt samen te werken met experten en ervaringsdeskundigen bij de opmaak en het uitwerken van hun beleidsplan.
Beschrijving van de afbeelding:
Rechts staat een staafdiagram dat aangeeft hoeveel lokale besturen samenwerken met diverse partners in het ontwikkelen van strategische doelstellingen rond inclusie. Zo geven 50 lokale besturen aan hiervoor samen te werken met Inter, 48 met lokale verenigingen, 47 met ervaringsdeskundigen, 35 met de burger in het algemeen, 22 met doelgroepenorganisaties, 13 met adviesraden en 10 met UNIA
Participatie doelgroep
55 lokale besturen hebben een adviesraad of klankbordgroep voor inclusie en integrale toegankelijkheid. Al betrekken slechts 25 van deze respondenten de adviesraad in hun proces (zie ‘opvolgen voortgang acties’ bij punt ‘acties’ hierboven).
46 lokale besturen geven aan géén adviesraad of klankbordgroep te hebben voor inclusie en integrale toegankelijkheid.
Informeren en sensibiliseren
De bevraging peilt ook naar sensibilisering en vormgingen over ‘inclusie’, ‘integrale toegankelijkheid’, ‘handicap’ enzvoort. Zo gingen we vb. na of lokale besturen vormingen hieromtrent organiseren.
Beschrijving van de afbeelding:
Je ziet twee staafdiagrammen. Het staafdiagram links toont hoeveel lokale besturen er vormingen organiseren voor medewerkers; 32 doen dat wel (gele balk links) en 69 doen dat niet (rode balk rechts). In het rechtse staafdiagram zie je hoeveel lokale besturen vormingen organiseren voor burgers; 29 doen dat wel (gele balk links) en 72 doen dat niet (rode balk rechts).
Dit zijn interessante cijfers aangezien ‘Gebrek aan kennis en know how bij personeel’ vaak wordt vermeld als knelpunt om acties rond inclusie uit te rollen.
Opvallend: lokale besturen lijken vooral in te gaan op een aanbod (Inter, Klare Taal,…)
We verwijzen hierbij ook naar het aanbod van onze partners.